تبخال یک ضایعه پوستی موقتی و عود کننده بر روی لب یا اطراف دهان و حتی داخل دهان (لثه و سقف دهان) است که توسط ویروسی موسوم به هرپس سیمپلکس (Herpes simplex) ایجاد می شود.

این ویروس به صورت نهفته و خفته در بدن اکثر افراد سالم و طبیعی وجود دارد. مطالعات نشان داده است که ٩٠٪‏ بزرگسالان تا سن ۶٠ سالگی حامل این ویروس هستند ولی تنها ۴۰% از ناقلین ویروس، تظاهرات بالینی را در طی زندگی نشان می دهند. ویروس هرپس سیمپلکس معمولا در سالهای اولیه کودکی به صورت یک سرماخوردگی وارد بدن شده و در گره های عصبی جای می گیرد.

این ویروس در طول زندگی فرد به عللی مانند تب، آفتاب سوختگی، درد، جراحی، ضربه (تروما)، کم خوابی، عادت ماهیانه در بانوان و استرسهای روحی یا جسمی می تواند بیدار شود و خود را از مسیرهای عصبی به پوست لبها یا مخاط دهان برساند و ایجاد ضایعه نماید.

در برخی افراد فعالیتهای ساده ای مانند کوهنوردی یا جلسه درمان دندانپزشکی می تواند باعث بروز تبخال شود؛ بنابراین این تصور که “تبخال در اثر آلودگی وسایل دندانپزشکی ایجاد شده است” کاملا غلط است.

محل عود تبخال در طول زندگی هر فرد ثابت است و همواره یک محل خاص را درگیر می کند، مثلا همیشه در سمت راست لب فرد ظاهر می شود.

مراحل بروز تبخال
ابتدا در محل احساس خارش یا گزگز خواهید داشت، سپس قرمزی و تورم و ناراحتی مختصر ایجاد می گردد. بدنبال آن معمولا خوشه ای از تاولهای ریز ظاهر می شود و به تدریج جای خود را به زخمهای دردناک خواهند داد. زخمها خشک شده و دچار ترک و خونریزی می گردند و در آخر یک تورم مختصر و قرمز رنگ ایجاد شده و محو می شود. تبخال بدون درمان خاصی طی ٢-١ هفته خودبخود بهبود خواهد یافت.

مشکل عمده ای که تبخال ایجاد می کند بویژه در خانمها، مقوله زیبایی صورت است که آن هم گذرا است.

اگر سیستم ایمنی بدن فرد سالم باشد بروز تبخال نگران کننده نیست، ولی در بیماران دچار ضعف یا سرکوب سیستم ایمنی مانند مبتلایان به لوسمی، هپاتیت، دریافت کنندگان پیوند اعضا یا بیمارانی که تحت شیمی درمانی سرطان هستند، یک تبخال ساده می تواند گسترش یافته یا خودبخود بهبود نیابد و در نتیجه ناراحتی زیادی ایجاد کند. در نوزادان و افراد سالخورده هم تبخال می تواند مشکلات جدی ایجاد کند.

در صورت بروز تبخال چه کنیم؟
در صورت بروز علایم صبور باشید، این ضایعه در افراد سالم محدود بوده و خودبخود بهبود می یابد.

تا زمان بهبود علایم هر گونه جلسه درمان دندانپزشکی را لغو کنید. در مورد بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی ثابت هستند توصیه می گردد برای کاربرد دستگاه ارتودنسی خود با متخصص ارتودنسی مشورت نمایند.

از افرادی که در معرض خطر هستند مانند نوزادان، سالخوردگان و افراد دچار نقص سیستم ایمنی دوری نمایید.

تماس دهانی مانند بوسه نداشته باشید. غذا، نوشیدنی، وسایل شخصی مانند مسواک و حوله خود را از سایرین جدا کنید.

افرادی که به دفعات دچار تبخال می شوند معمولا محل بروز و علایم اولیه آنرا بخوبی می شناسند، بنابراین در صورت تشخیص در مراحل اولیه با کاربرد پماد موضعی و داروهای خوراکی ضد ویروس (با تجویز پزشک) می توانند شدت علایم را کاهش دهند. تجربه نشان داده است که کمپرس سرد محل تبخال قبل از بروز تاول و زخم نیز به کنترل علایم کمک خواهد کرد.