ارتودنسی گرایشی از دندان پزشکی است که برای تامین نیازهای زیبایی و درمانی بیمارانی طراحی شده که نحوه ی قرارگیری دندان هایشان به هر دلیلی ( مثل کوچکی یا بزرگی فک ها، جلو یا عقب بودن فک ها ، جلو بودن دندان ها، دندان اضافه،فاصله بین دندان ها، خوب جفت نشدن دندان ها و یا شلوغی دندان ها) مشکل دارد.(malocclusion )

این بیماران علاوه بر مشکل زیبایی و اعتماد به نفس در صحبت کردن، جویدن غذا و نیز رعایت بهداشت و نخ دندان کشیدن مشکل دارند.ارتودنسی همچنین در درمان و کنترل جنبه های مختلف رشد صورت (ارتوپدی فک و صورت) و بهبود ظاهر و نحوه ی رشد فک موثراست.

متخصصینی که در رشته ارتودنسی تححصیل کرده اند ارتودنتیست (orthodontist ) خوانده میشوند این لغت از کلمه یونانی ارتوس به معنای مستقیم ، صاف و بی نقص و دنتوس به معنای دندان گرفته شده است.

 

 

 

• دلایل انجام ارتودنسی

• بستن فاصله بیش از حد موجود بین دندان ها
• مطمئن شدن از تراز بودن سر دندان ها با یکدیگر
• راست کردن دندان های دارای انحراف (مرتب کردن دندان)
• بهبود وضعیت صحبت کردن یا غذا خوردن (عملکرد دهان)
• بهبود سلامتی بلند مدت لثه ها و دندان ها
• جلوگیری از فرسایش یا ایجاد آسیب بلند مدت در دندان ها
• درمان وضعیت نامناسب گاز گرفتن (مال اکلوژن):  فک و دندان بعضی کودکان به نحو مناسب رشد نمی کنند. به این ترتیب مال اکلوژن به ایجاد انحراف در رشد دندان، عدم قرارگیری مرتب دندان ها نسبت به یکدیگر و وجود مشکل در ارتباط با تماس دندان های بالا و پایین در دهان اشاره دارد (دو کمان دندان در بالا و پایین دهان). این مشکلات می تواند به خاطر آسیب وارد شده به دندان ها یا استخوان های صورت، مکیدن زیاد انگشت شست، یا به خاطر برخی دلایل ناشناخته برای فرد ایجاد شود.
• مکیدن شست (مکیدن انگشت): می تواند باعث تغییر شکل دندان و استخوان زیر آن شود. به منظور بازیابی فرآیند رشد عادی، لازم است که عادت مکیدن شست ترک شود. معمولاً مال اکلوژن نمی تواند بر سلامت فیزیکی فرد تاثیر گذارد و این موضوع یک بیماری نیست، بلکه در حقیقت انحراف در وضعیت عادی دندان ها می باشد. به هر حال، این مشکل می تواند بر ظاهر صورت فرد و نیز ظاهر دندان ها تاثیر داشته باشد و به همین خاطر می تواند باعث خجالت فرد یا عدم اعتماد به نفس وی یا حتی ابتلا به افسردگی شود. در حالت های جدی، مال اکلوژن می تواند بر توانایی خوردن غذا، صحبت کردن و نیز حفظ بهداشت دندان ها تاثیر با اهمیت داشته باشد.

سن مناسب

هر کدام از درمان های ارتودنسی سن مخصوص به خود دارند.درمان های ثابت کامل ارتودنسی معمولا از حدود دوازده سالگی که تمام دندان ها رویش پیدا کرده اند تا آخر عمرقابل اجرا میباشد. از طرف دیگر درمان های متحرک و یا اصلاح رشد فکی در سنین پایین تر نتایج بهتری دارند مطابق دستورالعمل انجمن ارتودنتیست های آمریکا.بهترین روش برای تشخیص سن مناسب برای شروع درمان فرزندتان این است که از۷ سالگی برای معاینه ارتودنسی مراجعه نمایید تا پیش از آنکه دیر شود مشکل تشخیص داده شود.البته درمان های ارتودنسی ثابت محدودیت سنی ندارند و میتوان هر زمان برای اصلاح ظاهر و لبخند خود اقدام نمود.

 

مراحل ارتودنسی شامل:

بهداشت مناسب دهان

قبل از شروع درمان ارتودنسی لازم و ضروری است. هنگامی که ابزارهای لازم بر روی دندان قرار گیرد، احتمال باقی ماندن غذا بر روی دندان و زیر این ابزارها افزایش پیدا می کند و به همین خاطر بیمار به مسواک زدن دقیق تر و جلوگیری از پوسیدگی دندان در طول مدت درمان نیاز خواهد داشت. به هر حال بیمارانی که از سطح مناسب بهداشت دهان برخوردار نباشند، به احتمال بیشتر پس از شروع دوره درمان با پوسیدگی دندان های خود مواجه خواهند شد.

 

تشخیص مشکلات دندان

ارزیابی –ارتودنتیست وضعیت دندان های بیمار را ارزیابی کرده و نحوه رشد آنها بدون استفاده از روش های ارتودنسی را پیش بینی می کند. در این مرحله فعالیت های زیر ممکن است توسط پزشک انجام شود:

• بررسی سابقه کامل درمانی و بهداشت دندان های بیمار
• معاینه فیزیکی
• تهیه عکس رادیولوژی از دندان و فک
• تهیه فتوگرافی از دندان ها

هنگامی که این ارزیابی انجام شد، ارتودنتیست درباره روش درمان تصمیم خواهد گرفت.

انواع ارتودنسی

دو نوع اصلی ارتودنسی برای افراد استفاده می شود که عبارت از ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک است.

ارتودنسی ثابت

رایج ترین ابزاری است که توسط ارتودنتیست مورد استفاده قرار می گیرد ارتودنسی ثابت می باشد. از این روش زمانی استفاده می شود که دقت عمل برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار می تواند بطور عادی غذا بخورد، باید از مصرف برخی غذاها و نوشیدنی ها در هنگام استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنی های حاوی کربونات، شیرینی سفت، یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آنها خودداری کند.

رایج ترین نوع ارتودنسی ثابت با استفاده از براکت ها (Brackets )به شرح زیر انجام می شود:براکت ها معمولا بر روی سطح خارجی دندان ها توسط مواد مخصوص دندانپزشکی و دستگاهlight cure چسبانده میشوند

 

در ادامه این براکت ها بر روی سیم هایی(Archwire) توسط کش ها، فنرها و …حرکت داده میشوندتا به موقعیت دلخواه برسند. برای این کار لازم است ماهی یکبار برای کنترل وضعیت درمان و اصلاح سیم ها و تنظیم نیروها به ارتودنتیست خود مراجعه نماید.دوره درمان در این حالت میتواند از چند ماه تا دو سال ادامه داشته باشد. کودکان معمولا ترجیح میدهند از پلاک های رنگی برای ارتودنسی دندان های خود استفاده کنند و هر جلسه با تغییر رنگ آن و یا ترکیب رنگ ها به لبخند خود تنوع و ظاهری جذاب ببخشند، در حالی که برخی بزرگسالان انواع روشن و ساده تر را ترجیح میدهند.

 

 ارتودنسی متحرک

از این نوع ارتودنسی معمولاً برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندان ها و یا تنگی فک استفاده می شود. هنگام استفاده از این روش می توان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد.

 انواع لوازم ارتودنسی

تمام لوازم ارتودنسی به شیوه مشابه عمل می کنند که در این شیوه فشار آرام و ثابت به دندان ها وارد می شود تا دندان ها به سمت محل مناسب خود حرکت کنند. اما چگونگی استفاده از این فشار در افراد و شرایط مختلف با توجه به نوآوری های ایجاد شده در سال های اخیر متفاوت است. برخی از لوازم جدیدتر و دارای قابلیت رویت کمتر به سهولت برای افراد بزرگسال و سبک زندگی آنها قابل استفاده است. انواع لوازم ارتودنسی به شرح زیر هستند

براکت های فلزی        

در این حالت پلاک های فلزی کوچک به جلوی دندان بسته می شود و
یک سیم از بین این پلاک ها رد شده و آنها را به یکدیگر متصل می کند.
در نهایت این سیم به قید فلزی پیچیده شده دور دندان های آسیاب عقب دهان محکم می شود.

براکت های روشن و شفاف

 به جای براکت ها و پلاک های فلزی که به شدت جلب توجه می کنند، می توان از انواع شفاف ساخته شده از مواد سرامیکی یا پلاستیکی یا ترکیبی از هر دوی آنها استفاده کرد. این پلاک ها به سختی دیده می شوند و فقط سیم نازکی که از آنها رد شده قابل مشاهده است. به هر حال این پلاک ها در مقایسه با براکت های فلزی به احتمال بیشتر دچار شکستگی می شوند.

تراز کننده های شفاف

 به عنوان یک جایگزین برای انواع ثابت لوازم ارتودنسی که در بالا اشاره شد، تراز کننده های شفاف متحرک هستند. در حقیقت این تراز کننده ها یک مجموعه پلاستیک شفاف سینی مانند هستند که دقیقاً روی دندان شما را می پوشانند. هر سینی یک بخش از مجموعه سینی هایی است که می تواند دندان شما را کمی از جای خود حرکت داده و به تدریج آن را در محل صحیح خود قرار دهد. این سینی ها با کمک متخصصان نرم افزار تهیه می شوند که برای این کار لازم است یک مدل مجازی از گاز گرفتن شما شبیه سازی و تهیه شود.

براکت های زبانی

 این براکت های فلزی به پشت دندان شما (بخش داخل زبان) بسته می شوند و به همین خاطر امکان مشاهده آنها برای دیگران وجود ندارد. در حالت عادی از سمت خارجی دهان (طرف مثبت) برای جایگذاری براکت ها استفاده می شود. در صورتی که بخواهیم از سمت داخلی (طرف منفی) دهان برای این کار استفاده کنیم، جایگذاری براکت ها دشوارتر خواهد بود و
به همین خاطر هزینه استفاده از این روش بیشتر از روش های ارتودنسی قدیمی و معمول است.

 

فرآیند گام به گام استفاده از براکت ها

مراحل استفاده از براکت ها به شرح زیر است:

۱. ملاقات با دکتر برای مشاوره
.پزشک وضعیت بیمار را معاینه کرده و مسائل زیر را مشخص می کند:

• نیاز به استفاده از درمان ارتودنسی
• نوع درمان مورد نیاز برای بیمار
• تخمین مدت زمان لازم برای دستیابی به نتایج نهایی مورد نظر

در این ملاقات از وضعیت فعلی دندان های بیمار عکس عادی و عکس رادیولوژی پاناروما گرفته می شود.

 

۲. بررسی عکس ها و رادیوگرافی ها

در این جلسه با معاینه مجدد بیمار در صورت نیاز به ترمیم دندان ها، کشیدن و جرمگیری و … دستورات لازم داده میشود.

۳. چسباندن براکت ها

در این جلسه با آماده کردن سطح دندان ها، براکت ها توسط مواد مخصوص بر روی دندان ها ثابت میشوند. به تشخیص ارتودنتیست این اقدام ممکن است بر روی دندان های یک فک و یا هر دو فک انجام شود. طول مدت این جلسه یک ساعت و نیم است.

۴. جلسه های اصلاحی( ملاقات های منظم ماهانه)

این جلسات در هر ۳ تا ۵ هفته انجام میشود.در این جلسات سیم ها و سایر دستگاه های ارتودنسی هر مرحله متناسب با هدف ارتودنتیست تنظیم میشود. این جلسه حدود ۳۰ – ۱۵ دقیقه به طول می انجامد. تعداد این جلسات بستگی به شدت ناهنجاری ، ۸ تا ۳۰ جلسه خواهد بود.

۵. جلسه خارج کردن دستگاه ثابت

در این جلسه براکت ها از روی دندان برداشته میشود و دندان ها تمیز میشود.سپس برای ساخت دستگاه نگهدارنده قالب از فک گرفته میشود. طول مدت این جلسه یک ساعت است.

 

میزان موفقیت

موفقیت در استفاده از این روش درمانی بستگی به میزان مهارت پزشک ارتودنسی و جدیت و کمک بیمار و والدین دارد. در این رابطه مهم است که بطور منظم از وضعیت بیمار مراقبت شود و تمام راهنمایی های ارائه شده توسط پزشک مورد توجه قرار گیرد. موفقیت این روش درمانی همچنین بستگی به تعهدات و مراقبت های بیمار دارد. هنگام استفاده از این روش درمانی برای کودکان بسیار مهم است که والدین مراقبت کافی را در این زمینه داشته باشند تا به این ترتیب بتوان به نتایج مطلوب دست پیدا کرد.

عوارض

لوازم ارتودنسی به خودی خود نمی توانند باعث ایجاد آسیب شوند، اما تمیز کردن ضعیف آنها و استفاده زیاد از مواد غذایی شیرین و نوشیدنی ها می تواند آسیب جدی به دندان ها وارد کند. براکت ها، سیم ها، و قیدها می توانند محل گیر افتادن مواد غذایی باشند و به این ترتیب باعث شوند پلاک های بیشتری در مقایسه با حالت عادی بر روی دندان ها ایجاد شود. به همین خاطر لازم است دندان ها و لوازم ارتودنسی به کار رفته در دهان با دقت زیاد و بطور منظم تمیز شوند.

ارتودنسی یک روش درمانی مناسب است که برای هر سنی به منظور رفع اشکالات دندان می تواند انجام شود. روش های جدیدی وجود دارد که می توان بدون متوجه شدن دیگران از این درمان استفاده کرد.

پوسیدگی اولیه (لکه های سفید) پس از برداشتن براکت ها، تنها در صورتی ایجاد میشود که دندان ها به درستی مسواک زده نشوند و پلاک و ذرات غذایی اطراف براکت باقی بماند.با رعایت دستورات پزشک این پوسیدگی به راحتی قابل پیشگیری به راحتی قابل پیشگیری است.